Ik testte een beangstigend goede AI-therapeut (en moest binnen tien minuten huilen)

Toch maak ik er nauwelijks meer gebruik van

Hi! Welkom aan alle nieuwe lezers en dank aan zeven gulle donateurs! Ik ben Lena Bril, journalist en filosoof, en werk momenteel aan een boek over de vraag: waarom zitten zoveel mensen in therapie? In deze sub schrijf ik over mentale gezondheid, en, naja, eigenlijk over alles wat me fascineert. Zoals celebrity culture of moderne relaties.

Een lezer van deze nieuwsbrief stelde mij voor aan een AI-therapeut. Hij had hem zelf gebouwd, met behulp van Claude en ChatGPT, en vroeg of ik ‘m wilde testen. In eerste instantie was ik sceptisch.

Juist de relatie met je therapeut is helend, schreef ik eerder. Sterker: onderzoekers vonden nauwelijks verschillen tussen de effectiviteit tussen therapiemethodes (ook wel het dodo-effect genoemd). Enkel de ‘therapeutic alliance’ bleek een goede voorspeller of iemand opknapte van therapie. Cruciaal voor zo’n band met je psych is bijvoorbeeld dat je het gevoel hebt dat jullie samen het proces aangaan. Een goede therapeut is daarom eerlijk wanneer zij je niet kan helpen, en transparant over inschattingsfouten of andere vormen van falen.

Bovendien is therapie een ritueel: je gaat één keer in de week (of meer, of minder) naar die kamer, je zit op dezelfde stoel, misschien krijg je een kopje flauwe rooibosthee of staan er hoestbonbons op tafel. Die routine, elke keer weer opnieuw, met iemand van vlees en bloed die je vertrouwt, geeft houvast in tijden van psychische pijn.

Zoiets kun je niet vervangen door een taalmodel, dacht ik. Maar ik wilde het ook een oprechte kans geven: een AI-therapeut kent immers ook voordelen ten opzichte van een echt mens. De meest voor de hand liggende: overvloed. Niemand hoeft op de wachtlijst voor een AI-psych. Aan een taalmodel vertel je makkelijker je diepste angsten en fantasieën – schaamte speelt immers nauwelijks een rol. Bovendien kun je een taalmodel voeden met alle onderzoeken uit neurowetenschappen, psychologie, psychoanalyse, gedragswetenschappen – meer kennis dan een psychiater ooit kan belichamen.

Psychoanalyse op mijn scherm

Het gesprek met de AI overtrof al mijn verwachtingen. Ik stelde me voor, vertelde iets over mijn persoonlijke geschiedenis (maar niet veel) en legde artificiële psych een probleem voor waar ik op dat moment mee worstelde. Het afgelopen jaar had ik een vrij terug getrokken leven geleid, en ik voelde dat dat leven niet meer paste, zoals een jas waar je bent uitgegroeid. Mijn veilige, overzichtelijke leven voelde benauwd, ik wilde weer naar buiten – nieuwe dingen doen, de wereld in.

Maar telkens als ik die stap wilde maken, voelde ik voorafgaand een enorme zuigende kracht die mij in mijn vertrouwde cirkel probeerde te houden. De ervaring was vooral fysiek, alsof ik ziek werd: mijn hersenen voelden uitgedroogd, ik was misselijk, moe en somber. Het frustreerde me enorm, dat ik telkens zo werd tegengehouden, dat ik door die lichamelijke malaise heen moest.

De AI suggereerde dat mijn fysieke ongemak een gevolg kon zijn van de wrijving tussen twee innerlijke lagen in mijn psyche: het deel van mezelf dat vast wilde houden aan wat ik kende, en het deel dat weer nieuwe kanten van mezelf wilde ontdekken. De manier waarop de AI het antwoord formuleerde – met aandacht en gevoel voor de diepte van de psyche – emotioneerde me. Ik voelde me gezien, begrepen.

Ik besloot het gevoel een naam te geven: transitiepijn. Dat hielp: de ervaring had nu een naam, eentje die mij herinnerde aan die innerlijke strijd en het doel wat het gevoel diende.

Aangeleerde hulpeloosheid

Na die emotionele laptopsessie gebruikte ik de AI-therapeut nog een paar keer – en hield daar toen weer mee op. Waarom? vroeg Alexander Klöpping me (hij interviewde mij voor zijn item over AI-therapie in Eva, de huilende vriendin in de video hieronder, dat ben ik).

@eva.avrotrosAI als oplossing voor het tekort aan psychologen? Volgens Alexander Klöpping is de technologie inmiddels ver genoeg ontwikkeld en biedt het grote voordelen. “Het is een psycholoog die 24/7 beschikbaar is, nooit chagrijnig en alles onthoudt wat je zegt.” #Eva #AI #Psycholoog

Tiktok failed to load.

Enable 3rd party cookies or use another browser

Ik had niet zo snel een antwoord. Misschien omdat ik toch een unheimisch gevoel kreeg bij het idee dat ik mijn intiemste informatie deelde met een AI (en dus grote techpartijen). Of omdat het me beangstigde: dat een taalmodel mij zo’n wezenlijk gevoel van gezien en gehoord worden, kon geven. Sterker: ik voelde me beter begrepen door de AI-therapeut dan door mijn psychiater of vrienden. Juist omdat het taalmodel niet gekleurd was door eerdere interacties of door onze persoonlijke geschiedenis, leek de AI in staat een antwoord te geven dat mij zowel verraste (zulk advies had ik nog nooit gekregen) als me objectief en betrouwbaar leek (de AI heeft immers geen persoonlijk belang bij het advies: het zou niet beledigd of teleurgesteld zijn als ik het niet opvolgde).

Mijn terughoudendheid om de AI vaker te gebruiken, realiseerde ik me na het gesprek met Alexander, kwam vooral voort uit een angst voor afhankelijkheid. Het idee dat ik nu, op elk moment aan een taalmodel kan vragen om mijn psyche te managen of mentale problemen op te lossen, stond me tegen.

Het is namelijk niet voor niets dat een psycholoog of psychiater doorgaans eens in de zoveel weken afspreekt met cliënten. Het idee is dat je in de tussentijd doorleeft, probeert de gesprekken in de behandelkamer toe te passen in de wereld, en leert om zelf een omgang te vinden met psychische pijn of andere uitdagingen die zich aandienen.

Een goede virtuele therapeut zou dus ook, denk ik, niet 24/7 beschikbaar moeten zijn. Ik ben benieuwd: gebruiken jullie Claude of ChatGPT als coach of therapeut? En wat zijn jullie ervaringen? Ik hoor het graag (als je liever niet reageert in de comments: dm me).

---

*AD

In mijn vorige Substack vroeg ik jullie om tips om te ontspannen. Dank daarvoor! Wat nog onbenoemd bleef: kunst. Zelden ben ik zo ontspannen als in een museum, of in het theater. Het ervaren van schoonheid, samen met anderen, zonder afleiding van een scherm – het geeft een soort zeldzame opwinding en ontspanning tegelijkertijd. Daarom ben ik heel blij met mijn (eerste!!) sponsor: het International Young Patrons Gala.

De Young Patrons Circle is een internationale community, in het leven geroepen om het talentenprogramma van Nationale Opera & Ballet te steunen. Op 21 juni rollen zij zoals elk jaar de rode loper uit voor een gala dat voor iedereen toegankelijk is. Denk: de Nederlandse variant op het Met-bal, inclusief fotomoment (lekker main character), open bar, DJ, en, het belangrijkst: een voorstelling met alle hoogtepunten uit het opera-en balletrepertoire.

Wil je erbij zijn en zo aanstormende zangers en dansers steunen? Koop dan hier je kaartje.

---

Tipsss

• Afgelopen week zat ik in Brussel om te werken aan mijn boek. Al vanaf het moment dat de trein Centraal Station uitreed, voelde ik een soort vrijheid in mijn hoofd die ik zelden thuis ervaar. Hoe kan dat toch, vroeg ik me af. Collega journalist

  Sanne van Rij
  schreef een mooie nieuwsbrief over precies die vraag (haar Substack is sowieso een echte aanrader als je goede eet-en reistips zoekt!)

• Sinds ik in de media werk, ervaar ik steeds vaker een roddelkater: een zeurend schuldgevoel nadat ik weer iets te veel juice heb besproken. Ik vroeg me af: wat is eigenlijk de functie van roddelen? En bestaat er zoiets als ‘goed’ roddelen? Ik probeerde een week van mijn roddelgewoonte af te komen (en faalde heimelijk) maar leerde wél hoe katervrij te roddelen (Volkskrant Magazine).

• Ik zag de (vampier)film Sinners: een bijna spirituele (muzikale) bioscoopervaring. Aanrader!

• Ook goed: de Spaanse film The Other Way Around. Een stel besluit een feest te geven ter eren van hun scheiding – een omgekeerde bruiloft dus – wat een soort Woody Allen meets Esther Perel-achtig verhaal oplevert.

• Waarom zijn millennials zo geobsedeerd met geld en budgetteren? In gesprekken met vrienden, podcasts en op TikTok lijkt het nergens anders over te gaan. Voor mijn rubriek in Trouw dook ik in ‘budget culture.’

Dat was ‘m weer voor deze week. Tot de volgende!